LinuxRodzina systemów operacyjnych uniksopodobneProducent
IA-32, MIPS, x86-64, SPARC, DEC Alpha, Itanium, PowerPC, ARM, m68k, PA-RISC, s390, SuperH, M32R, RISC-V i innePierwsze wydanie
five.19.8[1][2](eight września 2022)Aktualna wersja testowa
6.zero-rc4[1][three](4 września 2022)Jądro
KDE, GNOME, Cinnamon, MATE, LXQt, Xfce, LXDE, Deepin laptop surroundings i inneLicencja
różne, jak na przykład GNU General Public License, BSDL, Apache License, X11 i inneTyp pakietów
dostępnaMultimedia w Wikimedia Commons
Linux (/ˈlɪnəks/ i) – rodzina uniksopodobnych systemów operacyjnych opartych na jądrze Linux. Linux jest jednym z przykładów wolnego i otwartego oprogramowania (FLOSS): jego kod źródłowy może być dowolnie wykorzystywany, modyfikowany i rozpowszechniany[four]. Od kwietnia 2017 roku Android (z zaadaptowanym jądrem Linuxa) oficjalnie jest najpopularniejszym systemem operacyjnym na świecie[five][6].
Pierwsza wersja jądra Linux została udostępniona publicznie 17 września 1991 dla architektury komputera PC, wykorzystującego mikroprocesor o architekturze IA-32. Do jądra dołączono narzędzia systemowe zwane też „Development Kit” oraz biblioteki z projektu GNU, aby otrzymać nadający się do użytku system operacyjny. Z tego powodu powstała też alternatywna nazwa kompletnego systemu: GNU/Linux[7]. Jest udostępniany w formie dystrybucji Linuksa, składających się z jądra (niekiedy zmodyfikowanego w stosunku do oficjalnej wersji) i zestawu pakietów oprogramowania dobranego do różnorodnych wymagań. Dystrybucje zawierają głównie oprogramowanie na licencjach FLOSS, jednak najczęściej zawierają też lub pozwalają na doinstalowanie pewnej liczby programów na licencjach własnościowych.
Jednym z zastosowań Linuksa są środowiska serwerowe, dla których komercyjne wsparcie oferują firmy komputerowe, jak IBM, Oracle, Dell, Microsoft, Hewlett-Packard, Red Hat i Novell. Linux instalowany jest na różnorodnym sprzęcie komputerowym, np. komputerach biurkowych, superkomputerach i systemach wbudowanych, jak telefony komórkowe, routery oraz telewizory (np. LG[eight], Samsung).Historia rozwoju[edytuj 9].
Tworzę (darmowy) device operacyjny (tylko hobby, nie będzie wielki i profesjonalny jak gnu) dla klonów AT na 386(486).
Cytat Gołe linki: “źródło”.
Linus stworzył jednak tylko jądro, pełny system operacyjny potrzebował jeszcze powłoki systemowej, kompilatora, bibliotek itp. W roli większości z tych narzędzi użyto oprogramowania GNU[10], co jednak w przypadku niektórych komponentów systemu wymagało poważnych zmian, niekiedy finansowanych przez Projekt GNU[11], niekiedy dokonanych już wcześniej przez Linusa Torvaldsa[12].
Dużo pracy wymagało także zintegrowanie systemu do postaci dystrybucji[thirteen], które umożliwiały zainstalowanie cross w stosunkowo prosty sposób. Jednymi z pierwszych były opublikowany sixteen lipca 1993 Slackware Linux[14] czy założony miesiąc później Debian[15], nazywający siebie GNU/Linux[16 edytuj kod]
Sama nazwa pochodzi ze zbitka słów Linus (będącego imieniem twórcy) i Unix. Później pojawiło się też rozwinięcie nazwy Linux w akronim rekurencyjny Linux Is Not UniX (pol. Linux To Nie Jest UniX)[17].
Twórcą nazwy Linux jest Ari Lemmke, administrator serwera ftp://ftp.funet.fi/, na którym umożliwił Torvaldsowi publiczne udostępnienie kodu źródłowego jego systemu. Nie podobała mu się jednak proponowana początkowo przez Linusa nazwa „Freax” (Freax = unfastened + freak + [uni]X) i zaproponował gentoobr.org właśnie znaną dziś powszechnie nazwę „Linux”. W lutym 1992 założył on również grupę dyskusyjną comp.os.linux[18] w głównej hierarchii Usenetu, która miała przejąć ruch z grupy alt.os.linux działającej od stycznia 1992 w hierarchii alternatywnej. Obie grupy istnieją do tej pory.Nazwa Linux w języku polskim[edytuj brand edytuj kod]
Linux stosowany jest jako podstawowy system operacyjny serwerów (w tym WWW, FTP, pocztowych, baz danych), zapór sieciowych, routerów, a także w systemach osadzonych oraz w niektórych odtwarzaczach DVD i tunerach DVB.
Ze względu na powstanie i rozwój dystrybucji o łatwej instalacji i dużych zasobach oprogramowania, Linux znajduje również zastosowanie na rynku komputerów biurowych i domowych. Rządy kilku państw europejskich prowadzą wdrożenia Linuksa na komputerach administracji państwowej. Ponadto ze względu na bezpieczeństwo, stabilność, możliwość audytu i łatwość modyfikacji kodu źródłowego, z Linuksa korzystają agencje wywiadowcze, kontrwywiad i wojsko.
Linux wykorzystywany jest przez niektóre banki i instytucje finansowe. Przykładowo, gadget notowań Wall Street oparty jest na tym systemie operacyjnym, jak i również Londyńska Giełda.
Linux jest używany we wszystkich superkomputerach z listy TOP500[20][21]. Znalazł również zastosowanie w przemyśle filmowym – zarówno na serwerach, jak i stacjach roboczych. Jest najpopularniejszym systemem na komputerach wykorzystywanym do tworzenia animacji i efektów specjalnych. Z jego możliwości korzystają między innymi studia Dreamworks, Pixar czy Industrial Light & Magic.
Również aparatura medyczna, np. tomografy komputerowe firmy GE, korzysta z systemu operacyjnego Linux. Popularne punkty dostępu sygnału Wi-Fi również opierają się na uproszczonym jądrze Linuksa i procesorach ARM, coraz częściej pojawiają się też telefony komórkowe z tym systemem.
System Linux ma również zastosowanie w nawigacji GPS, np. firma TomTom opiera działanie swoich urządzeń na tym oprogramowaniu.
Wiele dekoderów telewizji satelitarnej i naziemnej działa pod kontrolą systemu Linux.
Zasadniczo obecnie (2013) sprzedaż smartfonów z Androidem (opartym na Linuksie) dominuje na rynku wobec innych, a co najmniej co trzeci zaawansowany telefon na świecie posiada device oparty na Linuksie[22]. Liczba urządzeń (tylko telefony i tablety) z samym Androidem to ponad 608 milionów, podczas gdy liczba wszystkich urządzeń pod kontrolą Microsoft Windows to good enough. 1,5 miliarda[23]. Do urządzeń z Linuksem trzeba dodać serwery, komputery osobiste oraz zapowiedziane i wykonane migracje szkół i administracji – np. w Federacji Rosyjskiej[24].System dla zwykłego użytkownika[edytuj 5][6].
Linux jest także najpopularniejszym systemem operacyjnym używanym na serwerach w Internecie, co oznacza, że komputer użytkownika, nawet jeśli pracuje pod innym systemem operacyjnym, to z dużym prawdopodobieństwem łączy się z serwerem opartym na systemie Linux[29][30].NASA i stabilizacja[edytuj system edytuj kod]
